Mijn eerste baan was in 1988 bij trainingsbureau Vergouwen Overduin. Hinke Vergouwen, de oprichter van het bureau, was net vertrokken. Zij had het bedrijf verkocht aan haar compagnon Boudewijn Overduin. Hoewel Hinke niet meer voor het bedrijf werkte, was zij nog steeds aanwezig. Ze was er in de verhalen die de trainers over haar vertelden.
Het favoriete verhaal was hoe Hinke een gesprek had met een potentiële klant. Hinke had een tijd kantoor aan huis en ontving haar klanten in een kleine spreekkamer. Het gesprek was succesvol – Hinke was een geweldige professional – en het liep tegen lunchtijd dus Hinke zei: ‘Ik heb eigenlijk wel honger. U ook? Zullen we lunchen?’ De klant stemde graag in; Hinke woonde vlakbij het gerenommeerde restaurant De Dikkert waar heel zakendoend Amstelveen zich liet fêteren. ‘Prima’, zei Hinke opgewekt, ‘Loopt u even mee naar de keuken? Waar heeft u zin in? Boterhammetje met hagelslag?’ De klant was wat overdonderd door deze eenvoud, maar wist meteen dat hij met deze trainer verder wilde en bleef tot in lengte van jaren trouw aan het bureau.
De kracht van eenvoud
Nou ja, nu ik het zo opschrijf is het niet veel. Duidelijk is wel wat dit verhaal zo onweerstaanbaar maakt: de waarde van de eenvoud, de eerlijkheid, het contrast tussen dure zakenlunch en een boterhammetje, het heerlijk Hollandse ‘doe maar gewoon’.
Boudewijn Overduin, haar mededirecteur, vertelde een ander verhaal over Hinke. Hij reed met haar mee naar een klant in Den Haag, en het viel hem op dat ze op de snelweg de vijfde versnelling niet gebruikte. Ze bleef consequent in de vierde versnelling rijden. Toen hij haar vroeg waarom ze niet doorschakelde zei Hinke: ‘Die vijfde versnelling? Nee hoor, die is er alleen voor de lange afstanden, als we naar Frankrijk gaan of zo!’
Trainers die voor haar hadden gewerkt, vertelden dat Hinke na elke trainingsdag, als ze ’s avonds thuis waren, even belde om met ze na te praten. En vaak belde ze trouwens voor de trainingsdag ook even. Voor de goede orde: dit was in de tijd voor de e-mail en de mobieltjes, dus algemene bereikbaarheid was een stuk minder vanzelfsprekend dan nu.
Die verhalen schilderen met elkaar een beeld van deze Hinke: onconventioneel, veeleisend, koppig en hartelijk. Maar ook van de verhalenvertellers en van de organisatie waar ze werkten. En nu, na zoveel jaar, vormen de verhalen een tijdsbeeld van de jaren ’80, toen de grote bedrijven massaal hun medewerkers naar trainingen stuurden en trainen een echt vak werd.
Verhalen kweken begrip
We hebben verhalen nodig om iets te begrijpen van onszelf, van elkaar, van de organisatie waar we werken en de wereld waarin we leven. Soms zijn het lachspiegels, waarin mensen een beetje worden vervormd, zoals in het verhaal van Hinke en de vijfde versnelling. Sommige verhalen volgen een ander verhaal. Zo lijkt Hinke’s boterhammetje met hagelslag sprekend op het kopje thee met een Mariakaakje, dat de naoorlogse premier Drees aanbood aan de Amerikaanse delegatie die de Marshall-hulp kwam bespreken. Door die eenvoudige ontvangst waren de Amerikanen ervan overtuigd dat hun dollars bij Drees in veilige handen waren. Soms vertellen we heldenverhalen, soms willen we griezelen en vertellen we een urban legend, ook wel een ‘broodje-aapverhaal’ genoemd. En soms willen we even lekker roddelen.
Bij Vergouwen Overduin waren ze gek op verhalen vertellen. In 2007 ging het hoofd van het secretariaat, Marijke van Bladeren, met pensioen. Bij haar afscheid kreeg ze een verhalenboekje over zichzelf, geschreven door 15 collega’s. Prachtig vormgegeven, in de stijl van de bekende serie Het Bureau van J.J. Voskuil. Ik heb het nog steeds. Vergouwen Overduin bestaat inmiddels niet meer als zelfstandig bureau, maar leeft voort in de verhalen.